Tên tiếng Việt: Tử Bối Xỉ (zibeichi)
Bí danh: Tử Bối, Tử Bối Tử, Bối Xỉ, Văn Bối.
Tên tiếng Anh: Concha Mauritiae.
Bộ phận sử dụng trong y học: Vỏ sò của loài sò Mauritia arabica (Linnaeus) thuộc họ Vẹt, vỏ sò của sò bạch tạng, vv.
Hình dạng của động vật: Vỏ sò hình bầu dục, vật liệu chắc chắn. Phần xoắn của vỏ sò được phủ bằng men cường lực gần như toàn bộ. Phần lưng phình lên, hai bên dưới hơi co vào bên trong, mép hơi dày. Bề mặt vỏ mịn màng, màu nâu hoặc xám nâu, có nhiều sọc nâu đậm không đều và một số vết tròn sao, phần lưng có thể nhìn thấy một dải màu nâu hoặc xanh xám mờ nhạt, hai mép màu xám nâu, có các đốm màu tím nâu phía trên, các đốm kéo dài đến cơ sở. Đường lưng rõ ràng, không có vết tròn. Miệng vỏ hẹp, đầu trước hơi rộng, các rãnh nước phía trước và sau đều rất sâu, mỗi môi trong và ngoài đều có 32 răng mỗi bên, màu nâu đỏ.
Hình ảnh bên ngoài:
Phân bố: Sống ở vùng intertidal gần đá san hô hoặc đá dưới biển. Phân bố ở Phúc Kiến, Đài Loan, Hải Nam và quần đảo Tây Sa và Nam Sa.
Thu hoạch và chế biến: Thu hoạch từ tháng 5 đến tháng 7, lấy ra thịt, rửa sạch, phơi khô.
Tính chất dược liệu: Tử Bối Xỉ hình bầu dục, dài từ 3 đến 7 cm, rộng từ 2 đến 4 cm, cao từ 1.5 đến 2 cm. Lưng phình lên, bụng phẳng, giữa có rãnh, mép rãnh cuốn vào phía trong và có nhiều răng nhỏ, hai đầu đều lõm tạo thành hình miệng tròn, đầu trước rộng hơn. Bề mặt vỏ mịn, màu tím, nâu hoặc nâu, có nhiều vạch hoặc chấm tròn tím nâu và trắng xen kẽ, sáng bóng. Bên trong màu trắng xanh. Chất cứng. Không mùi, vị nhạt.
Tính vị và kinh nghiệm: Tính bình, vị mặn. Thuộc kinh gan.
Công dụng và tác dụng: Trấn tinh an thần, bình gan minh mục. Thuộc loại thuốc bình gan giảm phong dịch.
Ứng dụng lâm sàng: Liều lượng từ 10 đến 15 gram, sắc uống, trước đó sắc ngoài dùng một lượng phù hợp, rửa mắt bằng nước. Sử dụng trong trường hợp động kinh cao ở trẻ nhỏ, chóng mặt, hoa mắt, hoảng loạn, mất ngủ nhiều ác mộng, mắt đỏ đau, viêm mắt nhiệt độc.
Nghiên cứu dược lý: Có tác dụng làm dịu và giảm huyết áp.
Thành phần hóa học: Tử Bối Xỉ chủ yếu chứa canxi cacbonat trên 90%, cũng chứa magiê, sắt, silicat, photphat và clorua cũng như chất hữu cơ.
Chống chỉ định: Người bị huyết áp thấp hoặc yếu dạ dày nên cẩn thận khi sử dụng.
Cách phối hợp với các loại thuốc khác:
① Chữa sưng viêm: Dùng vỏ tử bối xỉ nung thành tro, bôi. (《Phổ Tế Phương》)
② Chữa viêm màng não lao: Tử Bối Xỉ 9 gram, Xuyên Phụng Hoa 9 gram, Đại Triệt Thạch 9 gram, Châu Bối Xỉ 9 gram, đun sắc. (《Thành Đạo Trung Thảo Thủy》)
③ Chữa thủy đậu dẫn vào mắt: Một tử bối xỉ. Nấu chín, làm bột, trộn với gan cừu nghiền mở, lấy một phần bột. Dùng vòng quanh. Đun nóng, hấp. Khi nguội, để qua đêm dưới ánh trăng sao, sáng sớm rỗng dạ ăn. (《Tục Dịch Giản Phương Luận》Tử Bối Tán)
